کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی

در دهه گذشته، تحلیل آثار موسیقی، در همه‌ی مدارس و هنرستان‌های موسیقی کشور، بدون کتاب درسی، تدریس می‌شد. تعدادی از کتاب‌های قبلی بسیار کهنه شده‌اند.

کتاب‌های معتبر ا. پرائوت («فرم موسیقایی» و «فرم‌های کاربردی») برای دوره‌ی عمومی تحلیل چندان مناسب نیستند، زیرا برای دوره‌های تخصصی آهنگسازی و تئوری موسیقی در نظر گرفته شده‌اند. افزون بر این، بررسی مسائل متریک، که بر اساس دیدگاه‌های بحث‌پذیر و یک سویه‌ی نظریه‌پردازان آلمانی، و به خصوص گ. ریمان استوار است،

در هر دو کتاب پرائوت که در بالا به آن‌ها اشاره شد، رسوخ می‌کند و دشواری‌های خاص خود را، در فهم این ماده‌ی درسی به وجود می‌آورد. و سرانجام این که، این کتاب‌ها با حجم زیاد خود، برای دوره‌ی عمومی، چندان مناسب نیستند.

کتاب گ. کاتوآر «فرم موسیقی» که فقط قسمت اول آن به پایان رسیده است، گذشته از اصلاحات تئوری فرم ریمان و بحث با او، به هر حال خیلی نزدیک به آن است و به نوبه‌ی خود ردیفی از لحظه‌های قابل بحث را دربر می‌گیرد.

قسمت اول کتاب کاتوآر تا حد زیادی به مسائل متریک اختصاص داده شده است، که به علت پیچیدگی و، در خیلی از موارد، قابل بحث بودن آن‌ها، نمی‌تواند جای قابل توجهی در دوره‌ی عمومی تحلیل داشته باشد. در قسمت دوم نیز، که متأسفانه به پایان نرسید، بحث‌های مهم فراوانی غایب هستند.

کتاب و. بلیایف به نام «شرح مختصر آموزش کنترپوان و آموزش فرم‌های موسیقایی»، که در سال ۱۹۱۵ منتشر شد، به عنوان یک کتاب درسی برای کنسرواتوارها، رد شد.

اگر به موارد بالا، اضافه کنیم، که همه‌ی کتاب‌های نام برده شده تجدید چاپ نشدند و گویا تبدیل به کتاب کمیاب شدند، حساسیت موضوع روشن‌تر می‌شود.

ایگور ولادیمیروویچ اسپاسبین تألیف کتاب فرم موسیقی را پذیرفت، با اطلاع قبلی از این‌که، این کار از سرحد ایده‌آل دور خواهد بود، اما، هر چند موقت، شکاف قابل توجه را پر خواهد نمود.

وی این امکان و ضرورت را نیافت که خود را با همه‌ی سلیقه‌ها و نظریات وفق دهد. اما اگر حیات کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی به رسمیت شناخته شود و تجدید چاپ آن تقاضا شود، اسپاسبین، مسلمأ، با کمال میل اصلاحات لازم را براساس نقدهای جدی و عینی، اعمال خواهد کرد.

بی‌شک، در پاره‌ای از موارد، مطالب ارائه شده، مفصل‌تر از حدی است که در درس‌ها لازم است. اما، علاوه بر توضیحاتی که توسط معلم به صورت شفاهی ارائه می‌شود، تمرین‌های تکمیلی به صورت مطالعه‌ی شخصی نیز لازم است.

کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی برای دوره‌ی عمومی تحلیل و واکاوی فرم موسیقی در نظر گرفته شده است، اما، مادامی که کتابی برای دوره‌های تخصصی تهیه نشده است، می‌تواند به عنوان کتاب راهنما، مورد استفاده‌ی دانشجویان آهنگسازی و مورخ نظریه ‌رداز، قرار گیرد.

کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی برای گذراندن دوره با معلم است و فراگیری آن به صورت خودآموز مشکل است، هر چند که برای دانشجوی تربیت شده و مستعد، دشواری‌های چندان خاصی در آن وجود ندارد.

تلاش مؤلف بیان ساده‌ی مفاهیم است و از کاربرد واژه‌های بیگانه‌ی اضافی و غیر ضرور، همچنین ابداع اصلاحات جدید، خودداری کرده است.

در کتاب فرم موسیقی ، جنبه‌ی نظری مطالب، عمومی‌تر از آن است که برای تحلیل اثر معینی لازم است. معمول‌ترین اثر، همیشه دارای ویژگی‌های خاصی است که در دیگر آثار معمول نیز مشترک است.

هر دو نیازمند یادآوری‌های تخصصی فراوان هستند. به همین دلیل اسپاسبین، توضیحاتی را که درون‌مایه‌ی عمومی‌تری دارند، ترجیح داد. نکته‌های نظری اغلب با ارجاع به آثار هنری مشخص ، استحکام یافته‌اند.

در تعدادی از آثار، که هنرجو باید آن‌ها را به خوبی بشناسد، ارجاع‌ها به طور مکرر و به بهانه‌های مختلف صورت گرفته است.

در برخی از فصل‌های کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی تحلیل آثار معین آمده است. در برخی موارد، اسپاسبین به طرح اکتفا کرده است، اما در موارد دیگر، توصیف کوتاه داده می شود.

در این خصوص، فرم واریاسیون «خوش شانس» است.

دلایل اصلی این تقدم عبارت‌اند از:

•  در کتاب فرم موسیقی، مثال‌های این فرم، به صورت کامل نمی‌آیند
•  درک تغییر شکل عناصر یا ساخت‌مایه‌های مورد واریاسیون قرار گرفته، اهمیت فراوانی برای تحلیل تغییر و تبدیل‌های تماتیک در فرم‌های مختلف دارد
•  تحلیل واریاسیون‌ها، در عمل، مشکل‌تر از دیگر فرم‌ها است
• کوتاه بودن تحلیل‌ها، بازتاب درخواست‌ها در دوره‌ی عمومی تحلیل است.
  برای همه‌ی فرم‌های متداول، به غیر از واریاسیون، آثار نتی، با نشانه‌گذاری بخش‌های آن، آورده شده است. با تحلیل و واکاوی چنین الگویی، می‌توان کار عملی در هر فصل کتاب فرم موسیقی را، زیر نظر معلم، آغاز کرد.

کتاب فرم موسیقی اسپاسبین ترجمه مسعود ابراهیمی در ۳۵۲ صفحه توسط نشر هم‌آواز منتشر شده است.